Fiilimsiler konusuna giriş yaparken öncelikle konuya TDK sözlüğünün tanımı ile başlayalım. TDK sözlükte fiilimsi, "Fiilden türetilen, olumsuzu yapılabilen mastar,sıfat-fiil, zarf-fiil vb. türleri bulunan ad,eylemsi" diye tanımlanmaktadır. Fiilimsiler konusunun en önemli bölümü aslında fiilimsi ekleri falan değildir. Fiilimsilerin fiil ve isim soylu sözcüklerden farkı ve bu farkı kavrayabilmek en önemli kısımdır. Kısaca bu ekleri ve örnekleri verdikten sonra konunun bu boyutunu açıklayacağız. Fiilimsileri üç grupta toplayabiliriz.
1. İsim-Fiiller (Ad-Eylemler) :
Fiil kök ya da gövdelerine gelen -mak/mek, -ma/-me, -ış/-iş ekleri ile yapılır.
Örnekler :
1. Sevmek hayata anlam katan bir duygudur.
2. Tüm sıkıntılara katlanmak için bir gülüşün yeter.
3. Bazı insanların çabuk kırılma huyu vardır.
Uyarı : İsim-fiil eki alan bazı kelimeler zamanla kalıplaşarak fiilimsi özelliklerini yitirerek kalıcı isimler olur. Artık o kelimeleri fiilimsi eki almış olaraktanımlayamayız.
Örnekler: Kazma, dondurma, çakmak, danışma, gözleme, dolma…
2. Sıfat- Filler (Ortaçlar) :
Fiil kök yada gövdelerine gelen -an/-en, -ası/-esi, -mez/-maz, -ar/-er, -dik/-dık, -ecek/-acak, -miş/-mış ekleri ile yapılır.
Örnekler :
1. Yolun ortasında duran adam trafiği felç etti.
2. Yıkılası gurbet eller viran etti hanemi.
3. Olanlara görünmez kaza dedi.
Yukarıdaki örneklere dikkat edecek olursak duran, yıkılası ve görünmez kelimeleri önlerine geldiği kelimeleri niteleyen sıfatlar olmuştur. Bu kelimelerin kökü fiil olmasına rağmen aldıkları ekler onları sıfat yapmıştır.
Uyarı : -acak/ecek, -maz/-mez, -ar/-er, -mış/-miş ekleri hem zaman eki hem de fiilimsi olarak kullanılabilir. Bu ekleri karıştırmamak için şahıslara göre çekiminin yapılıp yapılamamasına bakmak en kolay yoldur. Örnek olarak iki cümle verelim:
1. Bakacak yüzü kalmamıştı. ( bu cümlede bakacak kelimesi "nasıl yüz?" sorusuna cevap verdiği için sıfattır. Ayrıca ben, sen, o…. diye çekimini yapamayız. )
2. Eşyalara bugün bakacağım. ( bu cümledeki bakacağım kelimesi zaman bildirir ve bakacağım, bakacaksın, bakacaksın… şeklinde çekimlenebilir. )
3. Zarf-Fiiller ( Ulaç, Bağ-fiil)
Fiillere gelen -ip, -madan, -arak, -ken, -ince, -meksizin, -a….-a, -alı, -r……-mez, -dıkça, -dığında ekleri getirilerek yapılır.
Örnekler :
1. Arkadaşımın halini görünce çok üzüldüm. ( -ne zaman üzüldüm? -görünce (zarf tümleci))
2. Her zaman düşünerek konuşurdu.
3. Konuşurken aniden sustu.
0 Comments:
Yorum Gönder
Deneme