Ses Bilgisi- 1 (Büyük Ünlü Uyumu, Küçük Ünlü Uyumu)

1. Büyük Ünlü Uyumu

Diğer adına kalınlık-incelik uyumu da denir. Bu kurala göre Türkçe bir kelimenin ilk ünlüsü kalın ise diğerleri de kalın, ilk ünlü ince ise diğerleri de ince olmalıdır.

 A, I, O, U → A, I, O, U

E, İ, Ö, Ü → E, İ, Ö, Ü

 Örnekler :  Kapıcılık, eğitimsizlik, korkusuz, ilgili, gözlükçülük

 Not : Büyük ünlü uyumu ile ilgili olarak bilinmesi gereken bazı özellikler vardır.

1. Bazı Türkçe kelimeler zaman içerisinde meydana gelen değişikliklerle Türkçe olduğu halde büyük ünlü uyumuna uymamaktadır. ( Anne kelimesi uymaz ama bu kelimenin aslı anadır. Elma kelimesi uymaz ama bu kelimenin aslı almadır.)

2. Yabancı dillerden dilimize girmiş bazı kelimeler büyük ünlü uyumu kuralına uymaz. ( Otomobil, televizyon, kilim gibi…)

3. Tek heceli ve birleşik sözcükler büyük ünlü uyumu kuralının dışındadır. ( Altınyayla, Türk ve ev gibi…)

4. Bazı ekler bu kurala aykırıdır. ( -ki, -ken, -leyin, -yor, - (i)mtrak, -gil )

 2. Küçük Ünlü Uyumu :

Diğer adına düzlük-yuvarlak uyumu denilen bu kuralın iki boyutu vardır.

a. Bir kelimenin ilk ünlü harfi düz ise diğer ünlülerde düz olmalıdır.

A, E, I, İ → A, E, I, İ ( Parasızlık, geçim, açık )

 b. Bir kelimenin ilk ünlü harfi yuvarlak ise daha sonrakiler ya düz geniş ya da dar yuvarlak olmalıdır.

O, Ö, U, Ü den sonra ya (A, E) ya da (U, Ü) gelir. ( Umutlar, kolaylık )

Not : Büyük ünlü uyumuna uymayan bir kelime  küçük ünlü uyumuna da uymaz . 

Not : Bu kural gereği Türkçe bir kelimeden ilk heceden sonra (O, Ö) bulunmaz. 

- Ses Bilgisi- 1 (Büyük Ünlü Uyumu ve Küçük Ünlü Uyumu )

- Ses Bilgisi-2 (Kaynaştırma Harfleri, Ses Düşmesi )

- Ses Bilgisi- 3 ( Ünlü Daralması, Ses Türemesi )

- Ses Bilgisi-4 ( Ünsüz Benzeşmesi ve Ünsüz Yumuşaması )

- Ses Bilgisi-5 ( Ulama ve Vurgu )