Anlatım Bozuklukları

Özet :anlama dayalı anlatım bozuklukları nedir, dilbilgisine dayalı anlatım bozuklukları nedir, 8. sınıf anlatım bozuklukları konu anlatımı, 

İyi bir cümlede açıklık, yalınlık, duruluk vb. birtakım özelliklerin bulunması gerekmektedir. Okunduğunda ne demek istediği tam olarak anlaşılamayan cümleler yukarıda saydığımız özellikleri barındırmayan cümlelerdir. Bu tür  cümlelere anlatım bozukluğu olan cümleler denir. Anlatım bozuklukları anlama dayalı ve dil bilgisi kurallarına dayalı olmak üzere ikiye ayrılır.

A. ANLAMA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI

 Anlama dayalı anlatım bozuklukları gereksiz sözcüklerin ve eklerin kullanılması gibi sebeplerden kaynaklanır.

 1. Eş ve Yakın Anlamlı Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması : Aynı anlama kelimelerin birlikte kullanılması gereksizdir ve anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Örnekler :

- Bu projeyi gerçekleştirmek için gerekli imkan ve olanaklara sahip değildi. ( İmkan ve olanak kelimeleri aynı anlama geldiği için sadece birinin kullanılması yeterlidir. )

- Merhameti ve acımayı ondan öğrendik. ( Merhamet ve acıma kelimeleri aynı anlama geldiği için birinin kullanılması yeterlidir. )

- Hep kendini düşünen, egoist bir insandı. (Kendini düşünen ve egoist kelimeleri aynı anlama gelmektedir. )

 2. Yardımcı Fiillerin Gereksiz Kullanılması : " et-, ol-" yardımcı fiiillerinin gereksiz yere kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Örnekler :

- Her kış hasta oluyor. ( Hasta oluyor yerine hastalanıyor demek yeterlidir. )

- Beni anlayacağını umut ediyorum. ( Umut ediyorum yerine umuyorum demek yeterlidir. )

- Beni ihbar etmesinden kuşku duyuyorum. ( Kuşku duyuyorum yerine kuşkulanıyorum demek yeterlidir. )

 3. Karıştırılan Sözcükler : Bazı sözcükler yazılışları ya da anlamları yönünden bir birine çok benzediği için biri diğerinin yerine kullanılabiliyor. Bu durum anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Örnekler :

- Bu iki sözcük arasında küçük bir ayrıntı var. ( ayrıntı, detay anlamına gelmektedir. Bu cümlede kullanılması gereken kelime fark anlamına gelen ayrım sözcüğüdür. )

- Evler birbirine çok yaklaşık yapılmıştı. ( yaklaşık yerine yakın kullanılmalıydı. )

- Çekimser olduğu için başkalarının yanında hiç rahat edemez. ( çeimser yerine çekingen kullanılmalıydı. )

 4. Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması : Fiili nitelemesi gereken kelime isimi nitelediği zaman anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Örnekler :

- Yıllar sonra öğretmen olarak doğduğu köye gitti. ( Doğrusu "Yıllar sonra doğduğu köye öğretmen olarak gitti." Şeklinde olmalıydı. )

- Günlerdir bomboş evde oturdum. ( Bomboş ev değil, oturmak kelimesini nitelemeliydi. Yani cümle "günlerdir evde bomboş oturdum." Şeklinde olmalıydı.)

- İzinsiz inşaata girilmez. ( Bu cümlede kastedilen inşaatın izinsiz olduğu değildir bu yüzden cümle "İnşaata izinsiz girilmez." şeklinde olmalıydı. )

 5. Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanılması : Cümle içerisinde ihtimal, olasılık bildiren kelimelerle kesinlik bildiren kelimelerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Örnekler :

- Yarın akşam mutlaka gelmiş olmalısın. ( Kesinlik bildiren mutlaka ile ihtimal  bildiren olmalısın kelimesinin bir arada bulunması çelişkilidir. )

- Şüphesiz bu çalışmalarının karşılığını belki alacaksın. ( kesinlik bildiren şüphesiz kelimesi ile olasılık bildiren belki kelimesinin aynı cümlede olması anlatım bozukluğuna neden olmuştur. )

 6. Mantıksal Tutarsızlıklar : Önemliden önemsize, özelden genele gibi cümlenin anlatmak istediği duyguya göre cümlede bir sıralama yapılması gerekir. Bu sıralama mantığa uymadığı zaman anlatım bozukluğu olur.

 Örnekler :

- Yeni ortaya çıkan mikrop ölüme hatta hastalıklara neden olabilir. ( doğrusu "hastalıklara hatta ölüme neden olabilir." Şeklinde olmalıydı. )

- Son tura girerken gerisindeki yarışçıyı geçti. ( mantıken gerisindeki yerine ilerisindeki şeklinde olmalıydı. )

 7. Deyim ve Atasözü Yanlışları : Deyim ve atasözleri kalıplaşmış ifadeler olduğu için sözün içerisindeki kelimelerin yerine eş anlamlıları konulmaz. Ayrıca deyimin ifade ettiği anlam ile cümlenin anlamı birbirine uymalıdır.

 - İşler çok karıştı. Kolaysa seç pirincin taşını. ( doğrusu ayıkla pirincin taşını olmalıdır. )

- Sinirden etekleri zil çalıyordu. ( Etekleri zil çalmak deyimi sevinmek anlamında kullanıldığı için bu cümleye uymamıştır. )

B. DİLBİLGİSİ KURALLARINA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI

1. Yüklem Eksikliği : İki yargının tek yükleme ya da fiilimsiye bağlanması yargılardan birinin yüklemle veya fiilimsi ile uyumsuz olmasına sebep olmaktadır.

 Örnekler :

- Çok az veya hiç düşünmeden beyan verilmiştir. ( Doğrusu "Çok az düşünerek veya hiç düşünmeden beyan verilmiştir." Şeklinde olmuştur. )

- Hava açık; ama çok fazla sıcak değildi. ( doğrusu "açıktı" şeklinde olmalıydı. )

2. Özne Yanlışları : Birden fazla yargıdan oluşan cümlelerde ortak kullanılan özne tüm cümlelerin yüklemine uygun olmalıdır.Aynı zamanda cümlenin öznesi tekil ise yüklem tekil, özne çoğul ise yüklem çoğul olmalıdır. Sadece insan dışı varlıklarda özne çoğul ise yüklem tekil olur.

 Örnekler :

- Sokaktaki aksaklıklar düzeltildi ve törene hazır hale getirildi. ( " Sokaktaki aksaklıklar" öznesi iki cümle için ortak kullanılmıştır ama ikinci cümleye uymuyor. Cümle "Sokaktaki aksaklıklar düzeltildi ve sokak törene hazırlandı." Şeklinde olmalıydı. )

- Ben ve o okula gittim. ( ben ve o zamirleri "biz" anlamı taşır ve çoğuldur. Özne çoğulken yüklemde "gittik" şeklinde çoğul olmalıydı.)

3. Nesne Yüklem Uyumsuzluğu : Nesnenin birden fazla yargılı cümlelerde eksik kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Örnekler : 

- Çocuğun üzerindekileri çıkarttı, yerine oturttu. ( "Çocuğun üzerindekileri çıkarttı, çocuğu yerine oturttu." Şeklinde olmalıydı. )

- Kadına kızıyor, sürekli aşağılıyordu. ( "Kadına kızıyor, kadını sürekli aşağılıyordu." şeklinde olmalıydı. )

4. Dolaylı Tümleç Eksikliği :  Dolaylı tümlecin birden fazla yargılı cümlelerde eksik kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Örnekler :

- Beni hiç unutmadı, her zaman telefon etti. ( "Beni hiç unutmadı, bana her zaman telefon etti" şeklinde olmalıydı. )

- Ona hep güveniyor ve yardım bekliyoruz. ( "Ona hep güveniyor ve ondan yardım bekliyoruz." şeklinde olmalıydı.)

5. Zarf Tümleci Eksikliği : Zarf tümlecinin birden fazla yargılı cümlelerde eksik kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.

 Örnekler :

 - Her zaman seni düşünürüm, seni unutmam. ( "Seni hiçbir zaman unutmam" şeklinde olmalıydı. )

- Hiçbir zaman bencil olmadı, çevresinin mutluluğunu istedi. ( "Her zaman çevresinin mutluluğunu istedi." )
Anlatım Bozuklukları İle İlgili Örnek Cümleler ve Açıklamaları