Edat ve Bağlacı Nasıl Ayırırız ?

Özet :  "İle " nin Edat Mı, Yoksa Bağlaç Mı Olduğunu Anlama; " Ancak " ın Edat Mı , Yoksa Bağlaç Mı Olduğunu Anlama, "Yalnız" ın Edat Mı , Yoksa Bağlaç Mı Olduğunu Anlama

1. Edatlar cümlede bir öge olarak görev yapabilirken bağlaçlar bir öge olmaz , ögeleri bir birine bağlar .

- Akşama doğru işten çıkmışlardı . ( zarf tümleci / dolaylı tümleç / yüklem )

- Annesini ve babasını çok özlemişti . ( "ve" bağlacı bu cümlede nesneleri bir birine bağlamıştır . )

2. Edatlar kelimeler arasında çeşitli anlam ilişkileri kurarken bağlaçlar kelime , kelime grupları ya da cümleleri birbirine bağlar .

- Bu adam tilki gibi kurnaz biriydi . ( "gibi" edatı cümleye benzetme ablamı katmıştır . )

- Kırmızı etek ve siyah kazak çok uyumlu olmuştu . ( sıfat tamlamaları "ve" bağlacı ile bağlanmıştır .

3. Edatlar cümleye sebep , amaç  karşılaştırma, benzetme vb. anlam ilgileri katarken bağlaçlarda böyle bir durum söz konusu değildir .

- Hasta olmamak için çok dikkat ediyordu . ( "için" edatı cümleye sebep anlamı katmıştır .)

- Çok hasta ama yine de işine gitti. ( " ama " edatı cümleye herhangi bir anlam katmamış yalnızca cümleleri bağlamıştır .)

4. Bazı kelimeler cümlede sadece bağlaç göreviyle kullanılabilir . Mesela "ve , ve ya , ya .... ya , hem ... hem  vb. " kelimeler yalnızca bağlaçtır .

5. " ile , ancak , yalnız " gibi kelimeler hem bağlaç hem de edat olarak kullanılabilmektedir .

6. Edatlar cümleden çıkarıldığı zaman cümlenin anlamı buzulur fakat bağlaçlar cümleden çıkarıldığı zaman anlamda daralma olur ancak tamamen bozulma olmaz .

- Onun gibisine rastlayamazsın . ( Bu cümlede "gibi" edatı çıkarılırsa cümle " onun rastlayamazsın " olur . Yani cümlenin anlamı bozulur . )

- Bağırdım ama duymadı . ( Bu cümlede "ama" bağlacı çıkarılınca cümle " bağırdım , duymadı " oluyor . Yani anlam daralsa da tamamen bozulmuyor . )

"İle " nin Edat Mı, Yoksa Bağlaç Mı Olduğunu Anlama

"İle " kelimesi hem edat hem bağlaç olabilir . Ayırt etmenin yolu ise çok basittir . "ile" yerine "ve" getirdiğimizde anlamlı olursa bağlaç , anlamsız olursa edattır .

- Kardeşlerim ile çok iyi geçinirim . ( "ile" yerine "ve" getirelim . "Kardeşlerim ve yolculuğu çok severim . " cümlenin anlamı bozuldu . Demek ki bu cümledeki "ile" kelimesi edattır . )

- Hasan ile Hüseyin çok iyi arkadaştır . ( "ile" yerine "ve" getiriyoruz . "Hasan ve Hüseyin çok iyi arkadaştır. " cümlenin anlamında bozulma olmadı . Demek ki bu cümledeki "ile" kelimesi bağlaçtır . )

" Ancak " ın Edat Mı , Yoksa Bağlaç Mı Olduğunu Anlama

"ancak " kelimesi hem edat hem de bağlaç olabilir . Ayırt etmenin yolu ise çok kolaydır . "ancak" yerine "sadece" kelimesini getirince anlamlı oluyorsa edat anlamlı olmuyorsa bağlaçtır .

- Bu kadar zor bir soruyu ancak sen çözebilirsin . ( Bu cümlede "ancak" yerine sadece getirelim . " Bu soruyu sadece sen çözebilirsin ." cümle anlamlı olduğu için "ancak " kelimesi bu cümlede edat görevindedir .

- Bu istediğini yaparım ancak sen de benim dediklerimi yapacaksın . ( Bu cümlede "ancak " yerine "sadece" getirelim . " Bu istediğini yaparım sadece sen de benim dediklerimi yapacaksın." cümlenin anlamı bozulduğu için "ancak" kelimesi bu cümlede bağlaç görevindedir .

"Yalnız" ın Edat Mı , Yoksa Bağlaç Mı Olduğunu Anlama

"Yalnız" kelimesi de hem edat hem bağlaç olarak kullanılabilen kelimelerden biridir . Edat mı bağlaç mı olduğunu anlamak için "yalnız" yerine "ama" getiririz. Anlamlı olursa bağlaç , anlamsız olursa edattır .

- Seni dinledim yalnız şimdi pişmanım . ( "yalnız" yerine "ancak" getirelim . " Seni dinledim ancak şimdi pişmanım ." cümlenin anlamı bozulmadığı için bağlaçtır .)

- Ben yalnız kendime güvenirim . ( "yalnız" yerine "ama " getirelim . "Ben ama kendime güvenirim . " cümlenin anlamı bozulduğu için edattır . )

Sorular

1.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "'ile'' sözcüğü bağlaç görevinde kullanılmıştır?

a.Tüm iyi niyetim ile söylüyorum bunları .

b.Araba ile uzun yollara gitmeyi severim .

c.Teknik direktör ile oyuncu tartıştı .

d.Bir hışım ile yanımızdan geçti .

2.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ''ancak'' sözcüğü edat görevinde kullanılmıştır?

a.Bu sorunu  ancak o çözebilir .

b.Selam verdim ancak beni tanımadı .

c.Sesini duydum ancak yüzünü göremedim .

d.Kek yaparım ancak beğenmezseniz üzülürüm .

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde " yalnız " kelimesi farklı bir görevde kullanılmıştır ?

a. Beni izle yalnız bas diyene kadar bekle .

b. Onunla konuşurum yalnız samimi olamam .

c. Tanıdı yalnız tanımamazlıktan geldi .

d . Beni yalnız o anlayabilir .

Cevaplar : 1- c 2-a 3-d

Edatlar Konu Anlatımı