Gerçek Özne ve Sözde Özne Arasındaki Farklar

Gerçek özne ve sözde özne arasındaki farka geçmeden önce kısaca öznenin ne olduğundan bahsetmekte fayda var.

Özne : Bir cümlede işi, oluşu, hareketi yapan ya da yargı bildiren kelime ya da kelime gruplarına özne denir. Özneyi bulurken eğer işi oluşu yapan bir insan ise "kim ?" insan dışında bir canlı ya da başka bir varlıksa "ne?" sorularını sorarız.

Örnek :

- Kadınlar çeşmenin başında saatlerdir sohbet ediyordu.

( Bu cümlenin yüklemi "sohbet ediyordu" kelime grubudur. Yükleme "kim?" sorusunu sorduğumuzda cevap olarak "kadınlar" yanıtını alırız. Bu cümlenin öznesi olur.

- Yazarın eserleri dil ve üslup açısından son derece başarılıdır.

( Bu cümlenin yüklemi "başarılıdır" kelimesidir. Bu cümlede bir insandan bahsedilmediği için yükleme "ne?" sorusunu sorarız. "başarılı olan ne ?" sorusunun cevabı "yazarın eserleri" kelime grubu olur. Bu da cümlenin öznesi olur. )

Şimdi sözde özne ile gerçek özne arasındaki farka geçebiliriz.

Sözde Özne İle Gerçek Özne Arasındaki Fark

Arkadaşlar edilgenlik eki dediğimiz "-l, -n" eklerini alan fiillerde aslında yüklemin bildirdiği işten etkilenen varlık sanki bu işi yapan varlıkmış gibi gözükür. Bu durumda kim sorusuna cevap veren kelime sözde özne olur. Şimdi bir tane açıklamalı örnek vereceğim daha sonra da diğer örnekleri sıralayacağım.

Örnekler :

1. Apartmanın bütün merdivenleri temizlendi.

2. Apartmanın bütün merdivenlerini kapıcı temizledi.

   

     Yukarıdaki iki cümleyi de dikkatlice okuyun. Birinci cümlede yüklem "temizlendi" ikinci cümlede ise "temizledi". İlk cümlede yükleme "ne" sorusunu sorduğumuzda cevap olarak merdiven yanıtını alıyoruz. Ancak işi yapan varlık özne oluyordu. Bu cümlede merdiven sanki temizleme işini kendisi yapıyormuş gibi bir anlam çıkıyor. Demek ki merdiven normalde temizleme işinden etkilen varlık olmasına rağmen kim sorusuna cevap verdiği için sözde özne olur. İkinci örnekte ise gerçek özne olan "kapıcı" yazılınca merdiven kelimesi "neyi?" sorusuna cevap veriyor ve nesne oluyor.

- Sınıfın camları kırıldı (sözde özne)

- Adem sınıfın camlarını kırdı. ( gerçek özne )

- Tarladaki pancarlar toplandı. ( sözde özne )

- Çiftçiler tarladaki pancarları topladı ( gerçek özne )

- Bozulan araba yolun kenarına çekildi. ( sözde özne )

- Şoför bozulan arabayı yolun kenarına çekti. ( gerçek özne )

- Siparişler tek tek teslim edildi. ( sözde özne )

- Çırak siparişleri tek tek teslim etti. ( gerçek özne )

- Arabanın hem içi hem dışı temizlendi. ( sözde özne )

- Görevli arabanın hem içini hem dışını temizledi. ( gerçek özne )

Not  : Sözde özne yalnızca yüklemi fiil olan cümlelerde olur. Çünkü sözde özne olması için yüklemin "-l,-n" ekleri ile edilgen yapılması gerekir.

Özne ve Özellikleri Konu Anlatımı

Konu ile ilgili anlamadığınız bir şey olursa yorum kısmına yazabilirsiniz. En kısa sürede cevap verilecektir.