Özne ve Özellikleri

2- Özne :

Yüklemin bildirdiği işi, eylemi yapan ya da oluş içinde bulunan varlığa özne denir.

Özneyi bulmak için "kim, ne?" soruları sorulur.

Özne olan kelime ya da kelime grupları iyelik eki ve çokluk eki alabilir ancak hal ekleri alamazlar.

Öznesiz cümle olmaz. Cümledeki özne sayısı yüklem sayısı ile aynıdır.

Özne gerçek özne ve gizli özne olmak üzere ikiye ayrılır :

- Gerçek Özne : Cümledeki işi, oluşu yapan kişi ya da varlığın belli olduğu cümlelerde gerçek özne vardır.

Örnekler :

( Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeler yükleme sorulan kim ya da ne sorularına cevap vermektedir ve öznedir. )

- Okulun bahçesinde birkaç çınar ağacı vardı.

- Herkes yağmur yağması için dua ediyordu.

- Kangal köpeği havlayınca herkes korktu.

- Dün akşam yıldırım düşmüş binanın çatısına.

Yukarıdaki örnek cümlelerde gerçek özne kullanılmıştır.

- ( o - gizli özne ) Meydana toplanan göstericileri uyardı.

- ( Biz-gizli özne ) Seçim sonuçlarını değerlendirdik.

- ( onlar-gizli özne) Reçeli kahvaltı masasına getirdiler.

- (siz-gizli özne) Akşamları yatmadan önce süt içiniz.

Yukarıdaki örneklerde gizli özne kullanılmıştır. Gizli özne de gerçek özne olarak kabul edilir.

- Sözde Özne : Cümlede bildirilen işi yapan kişi ya da varlığın net olarak belli olmadığı cümlelerde aslında nesne olan varlık özne gibi görülür. Bu tür kelime ya da kelime gruplarına sözde özne denir.

Sözde özne olan cümlelerde yüklem -l, -n eklerinden birini alır. Yükleme sorulan "kim tarafından, ne tarafından" sorularına cevap olarak "başkası tarafından" cevabı alınırsa o cümlede sözde özne bulunmaktadır.

Örnekler :

- Tören okulun salonunda yapıldı. ( Bu cümlede yüklem "yapıldı" fiilidir. Yapıldı fiiline kim ya da ne sorusu sorulduğunda tören cevabı alınır. Ancak tören işi yapan değildir. Töreni yapan başka biri ya da birileridir. )

- Sorunun çözümü içi özel bir ekip oluşturuldu.

- Şehirdeki bütün köprüler süslenmişti.

- Kandil simidi dağıtıldı.

Alıştırmalar 1 :

(Aşağıdaki cümlelerin öznesini bulun. Etkinliğin cevabı etkinliğin altında verilecektir. )

- Bendeki diş ağrısını hiçbir doktor tedavi edemedi.

- Martılar şehrin semasında uçuyordu.

- Sonbahar gelince ağaçların yaprakları sarardı.

- Çocuklar mahalledeki boş arsada oynuyor.

-Sırtında birkaç gündür ağrı var.

- Sınıfın en yaramaz öğrencisini öğretmenimiz uyardı.

- Sıra arkadaşım Yusuf top oynarken ayağını incitmiş.

Cevaplar : (hiçbir doktor, Martılar, ağaçların yaprakları, Çocuklar, ağrı, Sıra arkadaşım Yusuf, öğretmenimiz )

Alıştırmalar 2 :

( Aşağıdaki cümlelerde yer alan gizli özne ve sözde özneleri bulun. Etkinliğin cevabı etkinliğin altında olacaktır. )

1. Okul ödevimi dün akşam yaptım.

2. Bu yıl tarlaya arpa ektik.

3. Evin önü ve merdivenler süpürüldü.

4. Kandil simdi dağıtıldı.

5. Anma töreninde bayraklar indirildi.

Cevaplar : ( 1.Ben 2.biz 3. Kim süpürdü belli değil evin önü ve merdivenler sözde özne 4. Kim dağıttı belli değil, kandil simidi sözde özne 5. Kim bayrakları yarıya indirdi belli değil bayraklar sözde özne )

Gerçek Özne ve Sözde Özne Arasındaki Farklar

Devamı için diğer sayfalara geçin...

1 2 3 4 5