Cümleleri ifade ettiği anlam özelliklerine göre şu
şekilde ayırabiliriz :
1.
Tanım Cümleleri :
Bir varlık ya da kavramın temel özelliklerini
söyleyerek o varlık ya da kavramın tanınmasını sağlayan cümlelere tanım cümlesi
denir.
Örnek
:
- Şiir duygu ve düşüncelerin duygusal bir dille
ifadesidir.
- Resmi bir makama dilek ve şikayetlerimizi
bildirmek amacıyla yazmış olduğumuz yazılara dilekçe adı verilir.
- Bir kelimenin anlam ifade eden en küçük kısmına
kök adı verilir.
Not
:
Tanım cümleleri "bu nedir ?" sorusuna cevap verir.
- Hayat durmadan akıp giden bir sudur ( hayat nedir
sorusunun cevabı var. )
2.
Karşılaştırma Cümleleri :
İki varlık ya da kavramın benzer özellikleri
arasında kıyaslama yaparak birinin diğeri ile olan farkını ortaya koyan cümlelere
karşılaştırma cümleleri denir.
Örnek
:
- Yaşadığım şehir Ankara kadar büyük ve gelişmiş
değil.
- Şiir duyguları coşkun bir biçimde anlattığı için
düz yazıdan daha etkilidir.
Not
: Karşılaştırma
cümlelerinde "gibi, kadar, daha, en" gibi ifadeler kullanılır.
3.
Üslup Cümleleri :
Bir yazarın bir konuyu anlatırken kullanmış olduğu
dil ve anlatım özelliklerine yani yazarın tarzına üslup denir. Bir cümlede
"dili sade, ağır bir anlatımı var, sanatlı bir söyleyişi var " gibi
ifadeler kullanılıyorsa o cümle üslup cümlesidir.
Örnek
:
- Akıcı ve sürükleyici anlatımıyla okuyucuyu kendine
bağlamasını biliyor.
- Sade bir dili olmasına rağmen ölçülü bir biçimde
sanatları kullanmasını da biliyor.
4.
Konu ( İçerik Cümlesi) :
İçerik cümlelerinde metnin ne anlattığından, metnin
konusundan, metnin kahramanları, metnin yer ve zamanı gibi ayrıntılardan
bahsedilir.
Örnek
:
- Kitap uzun yıllar sürgün hayatı yaşamış bir adamın
acıklı hikayesini anlatıyor.
- Önümüzdeki hafta raflardaki yerini alacak olan
kitaptaki olaylar İstanbul'un tarihi semtlerinde geçiyor.
5.
Yorum Cümlesi :
Öznel nitelik gösteren bu cümlelerde kişinin
yaşadığı bir olay ya da edindiği bir bilgiden kendine göre çıkardığı sonuç
ifade edilir. Kısaca kişinin gördüklerini ya da öğrendiklerini yorumlamasıdır.
Örnek
:
- Göz ucuyla bir selam verip uzaklaştı galiba
benimle konuşmak istemiyor.
- Çok mutsuz gözüküyor herhalde ev ile ilgili bir
sorun yaşadı.
- Sınıf çok sessiz, müdür arkadaşları uyarmış demek
ki.
6.
Varsayım Cümlesi :
Henüz gerçekleşmemiş bir olayı gerçekleşmiş gibi
kabul ederek onunla ilgili bir yargıda bulunulan cümlelere denir.
Örnek
:
- Diyelim ki yıllar sonra birbirimizi unuttuk.
- Bu konuşmalar aramızda hiç geçmedi farz et.
- Tut ki söylediklerimin hepsi yalandı.
7.
İhtimal ( Olasılık ) Cümlesi :
Kesin bir yargı içermeyen, sonucun ne yönde olduğu
tam olarak bilinmeyen, eldeki verilerden hareketle tahminde bulunulan
cümlelerdir.
Örnek
:
- Yarın belki öğle saatlerinde yağmur yağabilir.
- Verdiğiniz ödevin tamamını bitirememiş olabilir.
- Şimdi bizim memlekete kar yağmaya başlamıştır.
8.
Eleştiri ( Değerlendirme Cümlesi )
Bir sanatçı, sanat eseri ya da herhangi bir varlığın
olumlu ve olumsuz yönleri ile ilgili olarak değerlendirmelerin yapıldığı
cümlelere denir. Eleştiri cümlelerinde yalnızca olumsuz yönler değil hem
olumsuz hem olumlu yönler ele alınır.
Örnek
:
- Yazar kahramanları Anadolu insanı arasından
seçmesine rağmen konuşmalarda süslü kelimeleri fazlaca kullanmış.
- Yemek çok lezzetli olmuş ama görsel olarak biraz
daha özenilebilirdi.
9.
Öz Eleştiri Cümleleri :
Kişinin kendisi ile ilgili olarak değerlendirmeler
yapması ve kendine ait eksiklikleri söylemesine özeleştiri denir. Bu tür
cümlelere de öz eleştiri cümleleri denir.
Örnek
:
- İnsanları iyi tanımadan çabucak güveniyorum.
- Küçük ayrıntılara fazla takılarak zamanımı boşa
harcıyorum.
- Devamlı yalnızca kendimi düşünerek hareket
ediyorum.
10.
Eşitlik Cümlesi :
Bahsi geçen varlık, olay ya da kavramlar arasında
eşitlik söz konusu olduğunu bildiren cümlelere denir.
Örnek
:
- Yarışmacılar puanları paylaşmaya razı oldu.
- Annesi her ikisine de birer tane kek verdi.
- Maç 45 dakikalık iki devre olarak oynandı.
11.
Aşamalı Bir Durum Anlatan Cümleler :
Bir olayın gerçekleşmesinin birden bire değil de
belli bir süre içerisinde yavaş yavaş oluştuğunu anlatan cümlelere denir.
Örnek
:
- Havalar günden güne soğumaya devam ediyor.
- Gittikçe içine kapanan bir insan olup çıkmıştı.
- Bizim ona verdiğimiz değeri her geçen gün daha iyi
anlamaya başlamıştı.
12.
Ön yargı ( Peşin Hüküm ) Cümlesi :
Bir kişi ya da varlık ile ilgili önceden duyulan
olumlu ya da olumsuz sözlere dayanarak iyice anlamadan kanaatte bulunulan
cümlelere denir.
Örnek
:
- Bu işi de mutlaka eline yüzüne bulaştırır.
- Bu roman kesinlikle çok az okunur.
- Bu maçı ev sahibi takım kazanır.
13.
Azımsama ve Küçümseme Cümleleri :
Soru tarzı olarak çok kullanılan bu iki kavramı
karıştırmamak gerekir. Azımsa bir şeyi miktar olarak yetersiz görmek anlamına
gelir. Küçümseme ise beğenmeme, aşağılama gibi anlamlara gelir.
Örnek
:
- Sen kendini başarılı bir insan mı zannediyorsun ?
(Küçümseme )
- Verdiğin yemek dişimin kovuğunu bile doldurmaz. (
Azımsama )
- Sen bu yaptığına yemek mi diyorsun ? ( Küçümseme )
- Bu ücrete çalışmam mümkün değil. ( Azımsama )
Yazının Devamı İçin 2. Sayfaya Tıklayın...
0 Comments:
Yorum Gönder
Deneme